94. Mazi en Gondolanto – Muzzy w Gondolandii – Muzzy in Gondoland (6)

W odcinku 4. i 5. coraz częściej pojawia się czas przyszły, warto więc parę słów powiedzieć nt. fleksji werbalnej w esperancie.	Since the future tense appears more and more often in episode 4 and 5, it is worth saying a bit about the verbal inflection in Esperanto.
Esperanto ma 3 czasy proste i 9 czasów złożonych. Jak można było zauważyć, czasy proste mają szeroki zakres użycia: wyrażają czynności habitualne (zwyczajowe), powtarzalne oraz ciągłe, wykonywanie w momencie mówienia.	Esperanto has three simple tenses and 9 perfect (i.e. complex) tenses. As it may have been seen, the simple tenses have a wide range of use: they represent the habitual (custom), repeating actions, and the actions made in the time of speaking.
Z kolei czasy złożone pozwalają szczegółowiej opisać czynność. Chociaż chyba nie pojawiają się w esperanckiej wersji Muzzy’ego, to myślę, że właśnie tym bardziej warto o nich napisać.	On the other hand, the perfect tenses give the possibility to more accurately describe the action. Although they probably do not appear in the Esperanto version of Muzzy, I believe it is worth to describe them.
Czasy złożone w esperancie składają się z czasownika esti ‘być’ i imiesłowu. Imiesłowów jest 6: 3 czynne (czasu przeszłego, teraźniejszego i przyszłego) i 3 bierne (też w 3 czasach). Oprócz umiejscawiania czynności w czasie względem innego punku w czasie imiesłowy informują również o aspekcie czynności: dokonanym (imiesłowy czasy przeszłego), niedokonanym i trwającym (imiesłowy czasu teraźniejszego) oraz jeśli czynność ma się wydarzyć (imiesłowy czasu przyszłego) – jest zaplanowana, zamierzona, przewidywana (jest ona więc również niedokonana, ale umiejscowiona w przyszłości względem jakiegoś punktu w czasie).	The perfect tenses in Esperanto are comprised of the verb esti ‘to be’ and a participle. There are 6 participles: 3 active participles (past, present, and future) and 3 passive participles (again of three tenses). Apart from placing the action in time, the participles also describe the aspect of the action: whether it is perfective (past participles), imperfective (present participles) or if the action is to happen (future participles), i.e. the action is planned, intended or predicted (and so the aspect is also imperfective, but the location in time according to some other point in time is future).
Punkt w czasie, względem którego postrzegana jest czynność sprecyzowana imiesłowem, wyznacza forma czasownika esti ‘być’: przeszła, teraźniejsza lub przyszła. 3 formy tego czasownika pomnożone przez 3 formy imiesłowów w każdej stronie dają 9 kombinacji.	The point in time according to which the action of participle is viewed is indicated by the verb esti ‘to be’: it may be past, present or future. The 3 forms of the verb multiplied by the forms of participles in each voice gives the total of 9 combinations.
Przyrostki imiesłowów są analogiczne do przyrostków czasów:	The participle suffixes are similar to the tense suffixes:

	przeszły past	teraźniejszy present	przyszły future
czas: tense:	-i-s	-a-s	-o-s
imiesłów czynny: active participle:	-i-n-t-	-a-n-t-	-o-n-t-
imiesłów bierny: passive participle:	-i-ø-t-	-a-ø-t-	-o-ø-t-

Jak widać, przyrostkami czasów są: -i- dla czasu przeszłego, -a- dla czasu teraźniejszego, -o- dla czasu przyszłego.	As we can see, the tense suffixes are: -i- for the past tense, -a- for the present tense, and -o- for the future tense.
Końcówką form czasów prostych w stronie czynnej jest -s (dla każdej osoby, liczby i rodzaju), przed którą następuje przyrostek czasu (-i-s, -a-s, -o-s).	Being the ending of the simple tenses’ forms (for all persons, number and genders), -s is preceded by the tense suffix (-i-s, -a-s, -o-s).
Przyrostkiem (nie końcówką!) form imiesłowów jest zasadniczo -t-, przy czym jeśli jest to imiesłów czynny jest on poprzedzony przyrostkiem -n- (-n-t-), a jeśli bierny, to przed przyrostkiem imiesłowowym nie ma żadnego przyrostka (lub jest przyrostek zerowy, czyli -ø-t-). Przed przyrostkiem strony znajduje się w imiesłowach przyrostek czasu (imiesłowy czynne: -i-n-t-, -a-n-t-, -o-n-t-, bierne: -i-ø-t-, -a-ø-t-, -o-ø-t-).	Actually, -t- is the suffix (not the ending!) of the participles, and if it is an active participle, it is preceded by the -n- suffix (-n-t-), and if it is a passive participle, the participle suffix -t- is not preceded by any additional suffix (or it may be said that it is preceded by the zero suffix, i.e. -ø-t-). The voice suffix is preceded by the tense suffix (active participles: -i-n-t-, -a-n-t-, -o-n-t-, passive participles: -i-ø-t-, -a-ø-t-, -o-ø-t-).
Żaden z tych elementów, czyli -i/a/o-n/ø-t-, nie jest jednak końcówką fleksyjną imiesłowu(!), ponieważ po przyrostku -t- następuje jeszcze przyrostek określonej części mowy: rzeczownika (-o-), przymiotnika (-a-) lub przysłówka (-e-). Po nich dopiero następuje końcówka, przy czym może to być końcówka zerowa, czyli -ø.	However, none of this morphemes, i.e. -i/a/o-n/ø-t-, is the ending of the participle(!), because the -t- suffix is followed by another suffix, namely the particular part of speech suffix: noun (-o-), adjective (-a-) or adverb (-e-). This suffix is finally followed by the ending, but it may be the zero ending, i.e. -ø.
Formy złożone czasów esperanckich tworzą formy czasownika esti i odpowiednie formy imiesłowów przymiotnikowych (oczywiście z zaimkiem lub rzeczownikiem w funkcji podmiotu). Przykładowe formy dla czasownika manĝi ‘jeść’ w stronie czynnej:	The perfect forms of Esperanto tenses are comprised of the verb esti and the appropriate form of the adjectival participle (of course, they are preceded by a pronoun or a noun functioning as the subject). The example forms of the verb manĝi ‘to eat’ in the active voice are given below:

czas: tense:	aspekt: aspect:	mi +	ili +
przeszły past	dokonany|perfective	estis manĝinta zjadłem byłem I had eaten	estis manĝintaj zjedli byli they had eaten
	ciągły|continuous	estis manĝanta jadlem I was eating	estis manĝantaj jedli they were eating
	„przyszły”|”future”	estis manĝonta miałem (z)jeść I would eat/I would be eating/I was to eat	estis manĝontaj mieli (z)jeść they would eat/they would be eating/they were to eat
teraźniejszy present	dokonany|perfective	estas manĝinta (właśnie) zjadłem I have eaten	estas manĝintaj (właśnie) zjedli they have eaten
	ciągły|continuous	estas manĝanta (właśnie) jem I am eating	estas manĝantaj (właśnie) jedzą they are eating
	„przyszły”|”future”	estas manĝonta (zaraz) zjem I will eat/will be eating	estas manĝontaj (zaraz) zjedzą they will eat/will be eating
przyszły future	dokonany|perfective	estos manĝinta zjem (w przyszłości) I will have eaten	estos manĝintaj oni zjedzą (w przyszłości) they will have eaten
	ciągły|continuous	estos manĝanta będę jadł I will be eating	estos manĝantaj będą jedli they will be eating
	„przyszły”|”future”	estos manĝonta będę jadł (w dalszej przyszłości) I will eat/be eating (at a later time)	estos manĝontaj oni będą jedli (w dalszej przyszłości) they will eat/be eating (at a later time)

Każdy imiesłów może mieć przyrostek przymiotnikowy (-a-) i funkcjonować jak przymiotnik (przydawka lub orzecznik w zdaniu), przyrostek przysłówkowy (-e-) i funkcjonować jak przysłówek (okolicznik w zdaniu) lub przyrostek rzeczownikowy (-o-) i być funkcjonować jak rzeczownik (podmiot, dopełnienie lub przydawka rzeczownikowa w zdaniu), np. (dla rodzaju męskiego):

Each participle may have the adjectival suffix (-a-) attached and function as an adjective (or an attribute or predicative in a sentence), as well as the adverbial suffix (-e-) attached and function as an adverb (or an adverbial in a sentence). Also, it can have the noun suffix (-o-) and function as a noun (or a subject, an object or an attribute), e.g. (for the masculine gender):

imiesłów: participle:	przymiotnikowy adjectival	przysłówkowy adverbial	rzeczownikowy noun
przeszły czynny past active	manĝinta jędzący (w przeszłości) having been eating	manĝinte zjadłszy having eaten	manĝinto który jadł one who ate
teraźniejszy czynny present active	manĝanta jedzący (teraz) eating	manĝante jedząc eating	manĝanto który je one who eats/is eating
przyszły czynny future active	manĝinta jedzący (w przyszłości) that will be eating	manĝinte jedząc (w przyszłości) eating (in the future)	manĝinto który zje/będzie jadł one who will eat/be eating
przeszły bierny past passive	manĝita zjedzony (w przeszłości) having been (being) eaten	manĝite bedąc (z)jedzonym having been (being) eaten	manĝito który był (z)jedzony one who was eaten
teraźniejszy bierny present passive	manĝata jedzony being eaten	manĝate będąc jedzonym being eaten	manĝato który jest jedzony one who is eaten
przyszły bierny future passive	manĝita który będzie (z)jedzony that will be eaten	manĝite będąc jedzonym (w przyszłości) being eaten (in the future)	manĝito który będzie jedzony one who will be eaten

Jak widać, esperanto pozwala oddać aspekt czasownika (dokonany i niedokonany, ciągły i powtarzalny), zaprzeszłość (jak czasy zaprzeszłe w języku polskim i angielskim), przyszłość w przeszłości (jak czasy warunkowe w języku angielskim), a nawet „zaprzyszłość” (przyszłość w przyszłości).

As we can see, in Esperanto there is a possibility to render every aspect of a verb (perfective, imperfective, continuous or repeating), the pluperfect (similarly to the past perfect in Polish and English), future in the past (similarly to the conditional tenses in English), or even “plufuture” (future in the future).

[Silvja:] Mi fartas malbone.	Źle się czuję.		I’m (feeling) bad.
Mi manĝos en mia ĉambro.	Zjem/będę jeść w swoim pokoju.		I will eat in my room.
[Reĝino:] Kio doloras vin?	Co ci dolega/co cię boli?		What is aching you?
[Silvja:] Mi havas fortan kapdoloron*.	Mam silny ból głowy.		I have an intense headache.
*) Bardzo ładne złożenie zbudowane z kapo ‘głowa’ i doloro ‘ból’. Nie ma tutaj wrostka -o-, ponieważ połączenie głosek pd jest łatwe do wymówienia.		*) Here we have a very nice compound comprised of kapo ‘head’ and doloro ‘pain, ache’. The compound doesn’t contain the infix -o- since the pd combination of sounds is rather easy to pronounce.
Kapdoloro**. Stomakdoloro**. Dentdoloro**. Dorsdoloro**.	Ból głowy. Ból brzucha. Ból zęba. Ból pleców/grzbietu.		Headache. Stomach ache. Toothache. Backache.
**) Złożenia zbudowane analogicznie do ang. (a) headache, (a) stomach ache, (a) toothache, (a) backache.		**) These are compounds derived similarly to English (a) headache, (a) stomach ache, (a) toothache, (a) backache.
[Petro:] Envenu. Kio doloras vin***?	Wejść. Co cię/panią boli?		Come in. What seems to be the problem?
***) Jak w języku angielskim zaimek 2 osoby vi oznacza nie tylko ty i wy, ale także pani/pan/państwo.		***) As in English, the Esperanto second person pronoun vi refers not only to you, but also to Mrs/Mr/Mr and Mrs.
Mi havas fortan kapdoloron.****	Bardzo boli mnie głowa.****		I have an intense headache.
****) Dosłownie: ‘mam silny ból głowy’.		****) The English translation is literal.
[Petro:] Kapdoloron? Jen medikamento†.	Głowa? Oto lekarstwo.		A headache? Here’s the medicine.
†) ‘Lek’ to także kuracilo od kuraci ‘leczyć’.		†) Also the word kuracilo dervied from kuraci ‘to treat’ means ‘a medicine’.
Mi dankas vin.	Dziękuję panu.		Thank you.
[Petro:] Sekva††.	Następny.		Next.
††) Rdzeń sekv- wiąże się z byciem następnym. Czasownik sekvi oznacza następować po, iść za (jak ang. to follow).		††) The root sekv- refers to following somebody or something. The verb sekvi means to follow, to go after.
[Petro:] Kio doloras vin?	Co pana boli?		What seems to be the problem?
Mi havas stomakdoloron.	Boli mnie brzuch.		I have an stomach ache.
[Petro:] Stomakdoloron? Jen medikamento.	Brzuch? Oto lekarstwo.		A stomach ache? Here’s the medicine.
Mi dankas vin.	Dziękuję panu.		Thank you.
[Petro:] Sekva.	Następny.		Next.
[Petro:] Kio doloras vin?	Co panią boli?		What seems to be the problem?
Mi havas fortan dentdoloron.	Bardzo boli mnie ząb.		I’ve got an intense toothache.
[Petro:] Dentdoloron? Jen medikamento.	Ząb? Oto lekarstwo.		A toothache? Here’s the medicine.
Mi dankas vin.	Dziękuję panu.		Thank you.
[Petro:] Sekva.	Następny.		Next.
[Petro:] Kio doloras vin?	Co pana bolil?		What seems to be the problem?
Mi havas dorsdoloron.	Bolą mnie plecy.		I’ve got a backache.
[Petro:] Dorsdoloron? Jen medikamento.	Plecy? Oto lekarstwo.		A backache? Here’s the medicine.
Mi dankas vin.	Dziękuję panu.		Thank you.
[Reĝino:] Vi havas kapdoloron? Iru en††† vian ĉambron kaj ripozu.	Boli cię głowa? Idź do swojego pokoju i odpocznij.		You have a headache? Go to your room and rest.
La princinon tagmanĝos en††† sia†††† ĉambro.	Królewna będzie jeść obiad w swoim pokoju.		The princess will have her lunch in her room.
†††) Po przyimku en znajduje się rzeczownik w mianowniku, jeśli chodzi o znajdowanie się gdzieś, lub w bierniku, jeśli chodzi o ruch do środka czegoś.		†††) The preposition en is followed by a noun in the nominative if it refers to being somewhere, or in the accusative if it refers to movement into something.
††††) Jak w języku polskim przynależność do podmiotu zdania oddaje się osobnym zaimkiem dzierżawczym sia (jak polskie swój/swoja/swoje). Si jest także zaimkiem zwrotnym 3 osoby (obu liczb).		††††) As in Polish, the possessiveness of the subject may be conveyed by the means of a separate possessive pronoun sia (similar to Polish swój/swoja/swoje /sfuj sfɔja sfɔje/). Si is also the reflexive pronoun for the third person (and both numbers).
[Reĝino:] Silvja malbone fartas. Ŝi havas kapdoloron.	Sylwia źle się czuje. Boli ją głowa.		Sylvia is (feeling) bad. She has a headache.
Kapo. Doloro. Kapdoloro.	Głowa. Ból. Ból glowy.		A head. Ache. A headache.
Ŝi havas kapdoloron.	Boli ją głowa.		She has a headache.
[Reĝino:] Ŝi havas kapdoloron. Ŝi tagmanĝos en sia ĉambro.	Boli ją głowa. Będzie jeść obiad w swoim pokoju.		She has a headache. She will have her lunch in her room.
Lia. Ŝia.‡	Jego. Jej.		His. Her.
‡) Zaimki dzierżawcze tworzy się od zaimków osobowych przez dodanie przyrostka przymiotnikowego -a-. Tak powstałe zaimki odmieniają się jak przymiotniki, tzn. mają liczbę mnogą (liaj, ŝiaj) i formę biernika (lian, ŝian, liajn, ŝiajn).		‡) The possessive pronouns may be derived from the personal pronouns by adding the adjectival suffix -a-. The pronouns derived in such a way inflect in exactly the same way as the adjectives do, i.e. they may be in the plural (liaj, ŝiaj) and in the accusative (lian, ŝian, liajn, ŝiajn).
Ŝia tranĉilo‡‡. Lia tranĉilo.	Jej nóż. Jego nóż.		Her knife. His knife.
‡‡) Tranĉilo jest wyrazem złożonym, utworzonym od czasownika tranĉi ‘ciąć’ i przyrostka -il- oznaczającego narzędzie, którym wykonuje się czynność nazywaną przez rdzeń.		‡‡) Tranĉilo is a compound derived from the verb tranĉi ‘to cut’ and the suffix -il- which refers to the tool of the action described by the root of the compound.
Lia forko. Ŝia forko.	Jego widelec. Jej widelec.		His fork. Her fork.
Ŝia glaso. Lia glaso.	Jej szklanka. Jego szklanka.		Her glass. His glass.
Lia telero. Ŝia bovlo.	Jego talerz. Jej miska.		His plate. Her bowl.
Lia krono. Ŝia krono.	Jego korona. Jej korona.		His crown. Her crown.
Mi, vi, li, ŝi, ĝi.	Ja, ty, on, ona, ono.		I, you (thou), he, she, it.
Ni, vi, ili.‡‡‡	My, wy, oni/one.		We, you (ye), they.
‡‡‡) Zaimki osobowe. Zaimek ĝi odnosi się do przedmiotów, zwierząt o nieokreślonej/nieznanej płci, roślin, zjawisk itp., słowem, do nieosób. Ĝi może też pełnić funkcję zaimka wskazującego rzeczy (zamiast tio). Z kolei zaimek vi można zastąpić zaimkiem ci oznaczający 2. osoby liczby pojedynczej, jak angielski zaimek thou, i tak samo jak ang. thou jest rzadko stosowany.		‡‡‡) The personal pronouns. The pronoun ĝi refers to things, animals of unspecified/unknown sex, plant, phenomena etc., in short, to nonpersons. The ĝi pronoun may also function as a demonstrative pronoun indicating things (instead of tio). On the other hand, the pronoun vi may be replaced by the pronoun ci which is the second person singular personal pronoun, similar to the English thou, and similarly rarely used.
Mia, via, lia, ŝia, ĝia.	Mój, twój, jego, jej, jego.		My, your, his, her, its.
Nia, via, ilia.‡‡‡‡	Nasz, wasz, ich.		Our, your, their.
‡‡‡‡) Zaimki dzierżawcze. Przynależność do podmiotu w 3. osobie zaznacza się dzierżawczą formą zaimka zwrotnego 3 osoby (si), czyli formami sia, siaj, sian, siajn.		‡‡‡‡) The possessive adjectives or pronouns. The possessiveness of the subject in the third person is indicated by the possessive form of the third person reflexive pronoun (si), i.e. the forms: sia, siaj, sian, siajn.
[Silvja:] Kapdoloro.	Ból głowy.		A headache.
[Reĝino:] Saluton, Silvja. Ĉu vi ankoraŭ malsanas?	Cześć Sylwia. Czy jeszcze chorujesz?		Hello, Sylvia. Are you still ill?
[Silvja:] Mi malsanas? Ne, mi estas tute sana.	Choruję? Nie, jestem całkiem zdrowa.		Ill? No, I’m pretty healthy.
[Reĝino:] Kien vi iras?	Gdzie idziesz?		Where are you going?
[Silvja:] Mi iras al la naĝejo*. Ĝis!	Idę na pływalnię. Cześć!		I’m going to the swimming pool. Bye!
*) Naĝejo to również derywat pochodzący od czasownika naĝi ‘pływać’ z przyrostkiem -ej-, który oznacza miejsce wykonywania czynności lub miejsce, w którym znajduje się obiekt wskazywany przez rdzeń.		*) Naĝejo is also a compound noun derived from the verb naĝi ‘to swim’ and the -ej- suffix refers to the place of the action or the place where the indicating by the root of the compound object is placed.
[Reĝino:] Agrablan naĝadon**, kara.	Przyjemnego pływania, [moja] droga.		Have a nice swimming, [my] dear.
**) Naĝadon (biernik l. poj. od naĝado) pochodzi również od czasownika naĝi ‘pływać’, ma jednak przyrostek -ad-, który oznacza długotrwałość lub powtarzalność czynności. W języku polskim nie da się odróżnić pływania jednokrotnego od wielokrotnego, jak w przypadku czytać i czytywać, pisać i pisywać.		**) Naĝadon, the accusative singular form of naĝado, is also derived from the verb naĝi ‘to swim’, the suffix -ad- is attached to is, however, which indicates long-lasting or repeating of the action. In Polish it is impossible to differentiate the single action of swimming from multiple action of swimming, as it is possible in case of czytać /tʃɨtatɕ/ ‘to be reading’ and czytywać /tʃɨtɨvatɕ/ ‘to read’, or pisać /pisatɕ/ ‘to be writing’ and pisywać /pisɨvatɕ/ ‘to write’.
[Reĝo:] Saluton, Silvja. Kien vi fartas nun? Ĉu pli bone?	Cześć, Silvja. Gdzie teraz idziesz? Lepiej [się czujesz]?		Hello, Sylvia. Where are you going? [Are you feeling] better [now]?
[Silvja:] Ĉu pli bone? O, jes.	Lepiej? O, tak.		[Feeling] better? O, yes.
[Reĝo:] Bone, bone, bone. Kien vi iras nun?	Dobrze, dobrze, dobrze. Gdzie teraz idziesz?		Good, good, good. Where are you going?
[Silvja:] Mi iras al la tenisludejo***. Ĝis!	Idę na kort (tenisowy). Cześć!		I’m going to the tennis court. Bye!
***) Tenisludejo pochodzi od teniso ‘tenis’, ludi ‘bawić się, grać’, zawiera też przyrostek -ej- (miejsce czynności).		***) Tenisludejo is derived from teniso ‘tennis’, ludi ‘to play’ with the -ej- (the place of the action) suffix attached.
[Reĝo:] Agrablan ludadon**** kara.	Miłej gry, [moja] droga.		Have a nice game, [my] dear.
****) Analogicznie do luĝadon: ludadon pochodzi od ludi ‘bawić się, grać’ z przyrostkiem iteratywnym (wielokrotnym) -ad-. Dosłownie: ‘miłego grywania’.		****) Similarly to luĝadon, the noun ludadon is derived from ludi ‘to play’ with the iterative suffix -ad- attached. Literally: ‘have a nice many a time playing’.
[Reĝo:] Silvja jen pli bone fartas. Ŝi ludas tenison.	Sylwia (oto) czuje się lepiej. Gra w tenisa.		Sylvia is (feeling) good. She is playing tennis.
[Reĝino:] Ŝi ludas tenison? Ne. Tute ne. Ŝi naĝas nun.	Gra w tenisa? Nie. Wcale nie. Ona teraz pływa.		She is playing tennis? No, definitely not. She is swimming now.
[Silvja:] Saluton, panjo. Saluton, paĉjo. Ĝis!	Witaj, mamo. Witaj, tato. Cześć!		Hello, mummy. Hello, daddy. Bye!
Episodo 5	Odcinek 5		Episode 5
[Korvaks:] Ĉu ĝi ankoraŭ funkcijas?	Czy to teraz działa?		Is it working now?
[Korvaks:] Jes, ĝi funkcijas.	Tak, (to) działa.		Yes, it’s working.
Bonan vesperon.	Dobry wieczór.		Good evening.
[Korvaks:] Kiom da princinoj ekzistas?	Ile jest (dosł.: istnieje) królewien?		How many princess are there?
Ses.	Sześć.		Six.
[Korvaks:] Ne, ili estas sep.	Nie, ich jest siedem.		No, there are seven of them.
[Karlo:] Ĉu ankoraŭ pluvas?	Czy jeszcze pada?		Is it still raining?
[Mazi:] Ne. Nun estas bela vetero.	Nie. Teraz jest ładna pogoda.		No. It’s nice weather now.
[Karlo:] Jam malheliĝas†.	Już się ściemnia.		But it’s getting dark.
†) Malheliĝas jest derywatem od hela ‘jasny’ z przyrostkiem kauzatywno-zwrotnym -iĝ- (stawanie się kimś/czymś, wchodzenie w jakiś stan) i przedrostkiem mal- oznaczającym antonim. Tak więc skoro heliĝi oznaczałoby ‘stawać się jasnym, rozjaśniać się’, to malheliĝi musi oznaczać przeciwieństwo: ‘ściemniać się’.		†) Malheliĝas is a derivative from hela ‘bright’ with the causative-reflexive suffix -iĝ- (becoming somebody or something, to enter a state) attached and the mal- prefix denoting the antonym. And so, since heliĝi means ‘to brighten, to become bright’, malheliĝi must mean the opposite: ‘to get dark’.
[Mazi:] Kioma horo?	Która godzina?		What’s the time?
[Karlo:] Estas preskaŭ la sepa. Kaj jam malheliĝas. En aŭtuno†† malheliĝas je la sepa.	Jest prawie siódma. I już się ściemnia. Na jesieni ściemnia się o siódmej.		It’s almost seven. And it’s getting dark now. In autumn, it’s getting dark at seven.
[Mazi:] En aŭtuno?††	Na jesieni?		In autumn?††
††) Dosł. ‘w jesieni’. W języku polskim można oczywiście powiedzieć też jesienią.		††) It is the literal translation.
Aŭtuno, vintro.	Jesień, zima.		Autumn, winter.
Printempo, somero.	Wiosna, lato.		Spring, summer.
[Petro:] En aŭtuno malheliĝas je la sepa.	Na jesieni ściemnia o siódmej.		In autumn, it gets dark at seven.
[Petro:] En vintro malheliĝas je la kvina.	W zimie ściemnia się o piątej.		In winter, it gets dark at five.
[Petro:] En printempo malheliĝas je la sepa.	Na wiosnę/wiosną ściemnia się o siódmej.		In spring, it gets dark at seven.
[Petro:] En somero malheliĝas je la naŭa.	W lecie/latem ściemnia się o dziewiątej.		In summer, it gets dark at nine.
Hela. Malhela.	Jasny. Ciemny.		Bright. Dark.
Heliĝas. Malheliĝas.	Rozjaśniać się. Ściemniać się.		To brighten. To get dark.
Septembro, oktobro, novembro,	Wrzesień, październik, listopad,		September, October, November,
decembro, januaro, februaro,	grudzień, styczeń, luty,		December, January, February,
marto, aprilo, majo,	marzec, kwiecień, maj,		March, April, May,
junio, julio, aŭgusto.	czerwiec, lipiec, sierpień.		June, July, August.
Januaro, februaro, marto, aprilo, majo, junio, julio, aŭgusto, septembro, oktobro, novembro, decembro.	Styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień.		January, February, March, April, May, June, July, August, September, October, November, December.
Lundo, mardo, merkredo, ĵaŭdo, vendredo, sabato, dimanĉo.	Poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek, sobota, niedziela.		Monday, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday, Saturday, Sunday.
Kiam?	Kiedy?		When?
Kiam vi ludas futbalon?	Kiedy gracie w piłkę nożną?		When do you play football?
[Petro:] Lunde.†††	W poniedziałek.		On Monday.
†††) Przysłówek odrzeczownikowy może funkcjonować jak okolicznik, tu: okolicznik czasu.		†††) An adnominal adverb may function as an adverbial, here: the temporal adverbial.
Kiam vi ludas korbopilkon††††?	Kiedy gracie w koszykówkę?		When do you play basketball?
††††) Znowu złożenie, tym razem z wrostkiem -o- ułatwiającym wymówienie zbiegu spółgłosek b i p. Korbopilko pochodzi od korbo ‘kosz’ i pilko ‘piłka; gruszka’. Znaczenie złożenia jest oczywiste.		††††) Again a compound, but this time with the -o- infix which facilitates the pronunciation of the juxtaposition of the consonants b and p. Korbopilko is derived from korbo ‘basket’ and pilko ‘a ball; a pear’. The meaning of the compound is obvious.
Marde.	We wtorek.		On Tuesday.
Kiam vi rulsketas?	Kiedy jeździcie na wrotkach?		When do you roller skate?
[Petro:] Merkrede.	W środę.		On Wednesday.
Kaj kiam vi gimnastikas?	A kiedy się gimnastykujecie?		When do you exercise?
Ĵaŭde.	W czwartek.		On Thursday.
Kiam vi kutimas naĝi?‡	Kiedy zwykle pływacie?		When do you usually swim?
‡) Dosłownie: ‘kiedy jesteście przyzwyczajeni pływać?’.		‡) Literally: ‘when are you used to swim?’.
[Petro:] Vendrede.	W piątek.		On Friday.
Kiam vi ludas golfon?	Kiedy gracie w golfa?		When do you play golf?
Sabate.	W sobotę.		On Saturday.
Kiam vi ludas tenison?	Kiedy gracie w tenisa?		When do you play tennis?
[Petro:] Dimanĉe.	W niedzielę.		On Sunday.
[Petro:] Dimanĉo estas hodiaŭ.	Dzisiaj jest niedziela.		Today is Sunday.