95. Mazi en Gondolando – Muzzy w Gondolandii – Muzzy in Gondoland (7)

Powoli zbliżamy się do końca pierwszej serii przygód Muzzy’ego.	Slowly, we are coming nearer to the end of the first series of Muzzy’s advetures.
W 5. odcinku są zdania przyczynowe zaczynające się od spójnika ĉar ‘bo’. W odcinku 6. natomiast pojawia się stopniowanie przymiotników.	In the fifth episode, there are causative sentences beginning with the conjunction ĉar. In the episode six, the grades of the adjectives are introduced.

Hodiaŭ ni ludas tenison.	Dzisiaj gramy w tenisa.		Today we play tennis.
[Mazi:] Kie estas la ĉambro de Silvja?	Gdzie jest pokój Sylwii?		Where is the Sylvia’s room?
[Karlo:] Tie.	Tam.		There.
[Mazi:] Kie? En la unua etaĝo?	Gdzie? Na pierwszym piętrze?		Where? On the first floor?
[Karlo:] Ne. En la dua.	Nie. Na drugim.		No. On the second.
[Mazi:] En la dua etaĝo estas tri ĉambroj. Kiu estas ŝia?	Na drugim piętrze są trzy pokoje. Który jest jej?		On the second floor there are three rooms. Which one is hers?
[Mazi:] Ĉu tiu maldekstra*?	Czy ten po lewej?		Is it the one on the left?
*) Dosłownie: ‘czy ten nieprawy?’.		*) Literally: ‘is it the one on the non-right?’
[Karlo:] Tiu ne.	Nie ten.		Not this one.
[Mazi:] Ĉu tiu dekstra?	Czy ten po prawej?		Is it the one on the right?
[Karlo:] Ankaŭ ne tiu.	Też nie ten.		Neither is this one.
[Mazi:] Ĉu tiu meza?	Czy ten środkowy?		Is it the middle one?
[Karlo:] Jes, tiu estas ŝia ĉambro**.	Tak, to jest jej pokój.		Yes, this is her room.
**) Dosłownie: ‘ten jest jej pokojem’.		**) Literally: ‘this is her room’.
Kiu? Kio? Kie?	Kto? Co? Gdzie?		Who? What? Where?
Tiu. Tio. Tie.	T(amt)en. T(amt)o. Tam/tu.		That (person). That (thing). There.
Tiu ĉi. Tio ĉi. Tie ĉi.	Ten (tu). To (tu). Tu(taj).		This (person). This (thing). Here.
Kiu? Tiu.	Kto? T(amt)en.		Who? This/that.
[Karlo:] Ŝia ĉambro estas tiu meza.	Jej pokój to ten środkowy.		Her room is in the middle.
[Mazi:] Kies estas tiu ĉambro? Tiu en la supre etaĝo.	Czyj jest tamten pokój? Ten na górnym piętrze***.		Whose is that room? The one on the top floor?
***) Dosłownie: ‘ten na piętrze na górze’. Supre to przysłówek.		***) Literally: ‘the one on the floor above’. Supre is an adverb.
[Karlo:] Tiu estas la ĉambro de Korvaks, la komputilejo****.	Tamten jest pokojem Korvaksa, pokojem komputerowym****.		That’s the Corvax’s room, the computer room.
****) Komputilejo składa się z rdzenia komputilo ‘komputer’ i przyrostka -ej- oznaczającego miejsce czynności lub obiektu oznaczanych przez rdzeń.		****) Komputilejo comprises the root komputilo ‘computer’ and the suffix -ej- indicating the place of the action or the object indicated by the root.
[Korvaks:] Ĉesu, ĉesu! Ne, ne, ne!	Przestań, przestań! Nie, nie, nie.		Stop! Stop! No, no, no.
[Silvja:] Ĉio estas en ordo.	Wszystko jest w porządku.		Everything is in order.
Mi havas manĝaĵon†. Mi havas horloĝojn.	Mam jedzenie†. Mam zegary.		I’ve got food. I’ve got clocks.
†) Manĝaĵon pochodzi od manĝi ‘jeść’ z przyrostkiem -aĵ- oznaczającym 1) przedmiot o cechach wskazywanych przez rdzeń, 2) produkt czynności oznaczanej przez rdzeń, 3) przedmiot wykonany z innego (wskazywanego przez rdzeń). Trudno jednak manĝaĵo przypisać do którejś z tych grup.		†) Manĝaĵon is derived from manĝi ‘to eat’ with the suffix -aĵ- added. This suffix denotes: 1) the object having features indicated by the root, 2) the product of the action indicated by the root, 3) the object made of the other one (also denoted by the roog). It is difficult, though, to match the word manĝaĵo to one of the above-mentioned groups.
Jam estas preskaŭ la sepa. Bone.	Już jest prawie siódma. Dobrze.		It’s nearly seven (o’clock). Good.
Mi malfermu la pordon… mallaŭte. ††	Otwórz drzwi. Cicho.		Open the door. Quietly.
††) Dosłownie: ‘ja nie-otworzę drzwi, niegłośno’. Fermi to ‘zamykać’. Poza tym całe zdanie jest w trybie rozkazującym i w pierwszej osobie liczby pojedynczej: to rozkazywanie samemu sobie.		††) Literally: ‘let me unopen the door, unquietly’. Fermi means ‘to lock’. Anyway, the whole sentence is in the first person singular imperative mood, i.e. it is ordering oneself.
Ĉirkaŭrigardu… atente. Kuru malsupren†††. Rapide.	Rozejrzyj się wokół uważnie. Zbiegnij w dół.		Look around carefully. Go down, rapidly.
†††) Supre to ‘na górze, u góry’. Od tego przysłówka pochodzi rzeczownik supro ‘góra, szczyt’. Supren to jednak przysłówek… w bierniku: posiada końcówkę biernika -n. Biernik w połączeniu z czasownikiem ruchu oznacza ruch w kierunku wskazywanym przez określenie tego czasownika, w tym przypadku przez przysłówek (w bierniku) supren.		†††) Supre means ‘upstairs, at the top, up’. From this adverb, the nouns supro ‘top, peak’ was derived. Actually, supres is in the… accusative: it has the accusative ending -n added. The accusative case together with a verb of movement indicates movement toward the object indicated by the adverbial of the verb, in this case by the adverb (in the accusative) supren.
Bone. Laŭte. Atente. Rapide.	Dobrze. Głośno. Uważnie. Szybko.		Well. Loudly. Attentively. Fast.
Kiel?	Jak?		How?
[Silvja:] Saluton, Silvja!	Cześć, Sylwia!		Hello, Sylvia!
[Silvja:] Saluton? Alia mi?	Cześć? Inna ja?		Hello? Another me?
[Silvja:] Ho, estas la sepa. Karlo atendas min. O, mi, ree mi…	Jest siódma. Karol mnie oczekuje. O, ja, znów ja…		It’s seven (o’clock). Karl is waiting for me. O, me, again me…
[Reĝino:] Estas la sepa horo. Vespermanĝo, Silvja.	Jest godzina siódma. Kolacja, Sylwia.		It’s seven o’clock. Supper, Sylvia.
[Silvjaj:] Jes, panjo!	Tak mamo!		Yes, mummy!
[Reĝino:] Rigardu! Ĉiu estas Silvja.	Zobacz! Wszystkie to Sylwia.		Look! All of them are Sylvia.
[Reĝo:] Kiom da ili estas?	Ile ich jest?		How many are they?
[Reĝino:] Tri kuiras sen ĝeno.	Trzy gotują bez zażenowania.		Three are cooking shamelessly.
[Reĝino:] Akrobatas jen kvar.	A cztery stają na głowie.		And four are standing on their heads.
[Reĝino:] Unu – apud kameno††††.	Jedna przy kominku.		One is by the fireplace.
††††) Lektorka użyczająca głosu Królowej wymawia w tym miejscu dokładnie [apudy kameno]. Taka krótka samogłoska [y] pozwala wyraźnie zaznaczyć dźwięczność spółgłoski [d]. Esperanto tym różni się od polskiego, że dźwięczne spółgłoski na końcu wyrazu zawsze są wymawiane dźwięcznie. Wyrażenia apud kameno nie można przeczytać „po polsku” [aput kameno]. Anglicy nie powinni mieć z tym problemu, skoro w angielskim nie obowiązuje zasada ubezdźwięczniania spółgłosek dźwięcznych na końcu wyrazów.		††††) The person doing a voice-over for the Queen is actually pronouncing [apudɨ kamɛnɔ] here. This short vowel [ɨ] facilitates to emphasize the voice of the consonant [d]. One of the difference between Esperanto and Polish is that voiced consonants in the former language are always pronounced as voiced. And so the phrase apud kameno cannot be read as Polish phrase [aput kamɛnɔ]. The English should not have any difficulty in pronouncing such phrases since in English there is no devoicing of consonants at the end of words.
[Reĝino:] Kontraŭ mur – plia par’‡.	Naprzeciw ściany dodatkowa para.		Against the wall there is another pair.
‡) W tekstach poetyckich możliwe jest w esperanto opuszczenie końcówki rzeczownika oraz samogłoska [a] w przedimku la. To opuszczenie zaznacza się apostrofem.		‡) In poetic diction, it is possible to drop the Esperanto noun ending or the vowel [a] in the article la. Such dropping is marked by the apostrophe.
[Reĝo:] Tiu ĉi sur foteloj saltas kiel simi’.	Ta na fotelach skacze jak małpa.		This one is jumping on the armchairs like a monkey.
[Reĝo:] Pluraj kuras sen celo, sen respekto al mi!	Kilka biega bez celu, bez szacunku dla mnie.		Some are running aimlessly, having no respect for me.
[Reĝino:] Mia kor’! miaj nervoj! Restis neniu flor’	Moje serce! Moje nerwy! Nie zostawiły żadnego kwiatu.		My heart! My nerves! They didn’t leave any flower.
[Reĝino:] Ĉiuj akvorezervoj, certe tuj estos for!	Wszystkie zbiorniki wodne pewnie zaraz będą puste.		All the water tanks will certainly be empty soon.
[Reĝo:] La palac’ en danĝero!	Pałac w niebezpieczeństwie!		The palace in danger.
[Reĝino:] Ili kreskas sen fin’!	Ich jest coraz więcej bez końca!		There’s more and more of them.
[Ambaŭ:] Ho, terura afero! Vera plag’ trafis nin!	Straszna sprawa! Prawdziwa plaga przytrafiła się nam!		Dreadful incident. A real plague has happened to us!
[Reĝo:] De kie ili ĉiuj venas ĉi tien?	Skąd one wszystkie przychodzą tutaj?		From where do they all come from?
[Reĝino:] Rigardu!	Spójrz!		Look!
[Reĝino:] Ili ĉiuj venas en la ĉambro de Korvaks.	One wszystkie przychodzą z pokoju Korvaxa.		They all come from the Korvax’s room.
[Reĝino:] Li faras ion teruran! Iru tuj! Rapide!	On robi coś strasznego! Idź natychmiast! Szybko!		He’s doing something dreadful. Go now! Quickly!
[Korvaks:] Ĉesu! Ĉesu! Helpu!	Przestań! Przestań! Pomocy!		Stop! Stop! Help!
[Reĝo:] Korvaks! Kion vi faras?	Korvax, co ty robisz?		Corvax, what are you doing?
[Korvaks:] Mi faras nenion. Ĉion ĉi faras la komputilo.	Ja nic nie robię. Wszystko to robi (ten) komputer.		I’m not doing anything. All of this is made by the computer.
[Silvja:] Helpu!	Pomocy!		Help!
[Karlo:] Aŭskultu!	Słuchaj!		Listen!
[Silvja:] Helpu!	Pomocy!		Help!
[Karlo:] Vokas Silvja.	Sylwia woła!		It’s Sylvia calling!
[Silvja:] Ho, Karlo! Mi tre timas.	O, Karolu. Bardzo się boję.		O, Charles. I’m so afraid.
[Mazi:] Kial?	Czemu?		Why?
[Karlo:] Kial vi timas?	Czemu się boisz?		Why are you afraid?
[Silvja:] Ĉar estas multaj mi en la palaco.	Bo w pałacu jest wiele mnie.		Because there are many of me in the palace.
[Karlo:] Multaj vi?	Wiele ciebie?		Many of you?
[Mazi:] Pardonu. Ĉu vi kunportis horloĝojn?	Przepraszam. Czy przyniosłaś zegary?		Excuse me. Have you bring any clocks?
[Karlo:] Nu, Mazi!	No, Muzzy!		Muzzy, please!
[Silvja:] Jen por vi. Mazi, kial vi manĝas horloĝojn?	To dla ciebie. Muzzy, dlaczego jesz zegary?		It’s for you. Muzzy, why do you eat clocks?
[Mazi:] Ĉar ili estas bongustaj.	Bo są smaczne.		Because they are tasty.
Kial?	Dlaczego?		Why?
[Petro:]Ho, ve. Li ploras. Kial vi ploras?	Och! On płacze. Dlaczego płaczesz?		Oh. He’s crying. Why are you crying?
Ĉar mi ne povas atingi la pomon.	Bo nie mogę dosięgnąć jabłka.		Because I can’t reach the apple.
[Petro:] Kial vi ne povas atingi ĝin?	Czemu nie możesz go dosięgnąć?		Why can’t you reach the apple?
Ĉar mi estas malalta.	Bo jestem niski.		Because I’m short.
[Petro:] Mi atingas ĝin.	Ja go dosięgam.		I can reach it.
Jes.	Tak.		Yes.
[Petro:] Kial?	Dlaczego?		Why?
Ĉar vi estas alta.	Bo jesteś wysoki.		Because you’re tall.
[Petro:] Jes. Bonvolu.	Tak. Proszę.		Yes. Here you are.
Dankon. Ĝis!	Dzięki. Cześć!		Thanks. Bye!
[Petro:] Hej! Ĝi estas mia pomo. Kaj mia biciklo.	Hej! To moje jabłko. I mój rower.		Hey! That’s my apple. And my bike.
[Petro:] Haltu! Haltu! La biciklo estas mia.	Stój! Stój! Rower jest mój.		Stop! Stop! The bike is mine.
[Petro:] La biciklo estas mia.	Rower jest mój.		The bike is mine.
Jes, via.	Tak, twój.		Yes, it’s yours.
[Petro:] Jes, mia biciklo.	Tak, mój rower.		Yes, it’s mine.
[Petro:] Nun redonu mi la pomon.	A teraz oddaj mi jabłko.		And now give back my apple.
Mi ne redonos.	Nie oddam.		I won’t give it back.
[Petro:] Kial?	Czemu?		Why?
Ĉar ĝi estas mia.	Bo jest moje.		Because it’s mine.
[Silvja:] Ho, Karlo.	O, Karolu.		O, Charles.
[Karlo:] Multaj Silvjaj… ho, mi scias! Korvaks! Lia komputilo.	Wiele Sylwii… o, wiem! Korvax! Jego komputer.		Many Sylvias… o, I know. Korvax. His computer.
[Silvja, Mazi:] Karlo, kie vi kuras?	Karolu, gdzie biegniesz?		Where are you going, Charles?
[Karlo:] Al la komputilejo. Iru! Sekvu min!	Do pokoju komputerowego. Chodźcie. Za mną!		To the computer room. Come on! Follow me!
Episodo 6	Odcinek 6		Episode 6
[Reĝo:] Korvaks, haltigu la komputilon.	Korvax, zatrzymaj komputer.		Corvax, stop the computer.
[Korvaks:] Mi ne povas, via majesto.	Nie mogę, wasza wysokość.		I can’t, your highness.
[Korvaks:] Ho jes, vi povas. Ĝi estas via?	O tak, możesz. On jest twój?		O yes, you can. It’s yours.
[Korvaks:] Jes, mia. Ĝi estas mia. Sed mi ne povas haltigi ĝin.	Tak, moj. On jest mój. Ale nie potrafię go zatrzymać.		Yes, it’s mine. It’s mine. But I can’t stop it.
[Reĝo:] Do, mi haltigos ĝin. [Reĝo:] Pardonu, pardonu.	Cóż, ja go zatrzymam. Przepraszam, przepraszam.		Well, I will stop it. Excuse me. Excuse me.
[Korvaks:] Atentu, atentu!	Ostrożnie! Ostrożnie.		Be carefull! Be carefull!
[Reĝo:] Ne timu, Korvaks.	Nie bój się, Korvax.		Don’t worry, Corvax.
[Korvaks:] Ne faru tion.	Nie rób tego.		Don’t do that.
[Reĝo:] Korvaks! Korvaks! Helpu min!	Korvax! Korvax! Pomóż mi!		Corvax! Corvax! Help me!
[Silvja:] Rigardu! Alia mi.	Spójrzcie! Inna ja.		Look. Another me.
[Mazi:] Kaj unu pli. Kaj tie…	I jeszcze jedna. I tam…		And another one. And there…
[Mazi:] Estas multaj vi.	Jest ciebie więcej.		There are more of you.
[Karlo:] Rigardu. Kiom dika‡‡.	Spójrzcie. Jaka gruba‡‡.		Look. That one is fat‡‡.
‡‡) Dosłownie: ‘ile gruba’.		‡‡) Literally: ‘how much fat’
[Mazi:] Tiu alia estas pli dika.	Tamta inna jest grubsza.		And that one is fatter.
[Silvja:] Kiom granda‡‡‡.	Jaka duża‡‡‡.		How big. ‡‡‡
‡‡‡) Znowu dosłownie ‘ile duża’.		‡‡‡) Again, literally: ‘how much big’.
[Mazi:] Sed tiu estas pli granda.	Ale ta jest większa.		But this one is bigger.
[Karlo:] Venu, Mazi.	Chodź, Muzzy.		Come on, Muzzy.
Kiom?	Ile?		How much?
[Silvja:] Mi estas granda.	Jestem duża.		I’m big.
[Silvja:] Mi pli granda.	Ja większa.		I’m bigger.
[Petro:] La unua estas granda. La dua estas pli granda.	Pierwsza jest duża. Druga jest większa.		The first is big. The second is bigger.
[Silvja:] Mi estas malgranda.	Ja jestem mała.		I’m small.
[Petro:] Jes, la tria estas malgranda.	Tak, trzecia jest mała.		Yes, the third is small.
[Petro:] Sed la kvara estas pli malgranda.	Ale czwarta jest mniejsza.		But the fourth is smaller.
[Petro:] La kvina estas alta. Kaj la sesa estas pli alta.	Piąta jest wysoka. A szósta jest wyższa.		The fifth is tall. And the sixth is taller.
[Petro:] La sepa estas… dika. Kaj la oka estas…	Siódma jest… gruba. A ósma jest…		The seventh is… fat. And the eighth is…
[Silvja] …pli dika. Plej dika!	…grubsza. Najgrubsza!		…fatter. The fattest.
Pli. Plej.	Więcej/bardziej. Najwięcej/najbardziej.		More. The most.