96. Mazi en Gondolando – Muzzy w Gondolandii – Muzzy in Gondoland (8)

To już ostatnia część pierwszej serii przygód Muzzy’ego.

Wersję esperancką przygotowali polscy aktorzy, lektorzy i spikerzy radiowi.

Muzzy’emu użyczył głosu Jerzy Jakubowski (<=)

– spiker radiowy i lektor Polskiego Radia (http://acn.waw.pl/spikerzy/jakubowski.htm).

Króla zagrał Andrzej Tomanecki (=>) aktor filmowy i teatralny, absolwent warszawskiej PWST. Użyczał głosu również do gier komputerowych, m.in. Gothic i Gothic II (http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/1111185).

Królowej udzieliła głosu Kalina Pieńkiewicz (1935-1996), aktorka Polskiego Teatru Esperanto (http://eo.wikipedia.org/wiki/Kalina_Pie%C5%84kiewicz).

Sylwię zagrała Krystyna Kozanecka (<= http://pl.wikipedia.org/wiki/Krystyna_Kozanecka), aktorka znana z wielu ról duggingowych (m.in. Mała Mi z Muminków, Mama Hefalump w Nowych przygodach Kubusia Puchatka). Grała też m.in. w Zmiennikach Barei oraz pielęgniarkę w serialu Klan.

Karola zagrał Mieczysław Morański (=> http://pl.wikipedia.org/wiki/Mieczys%C5%82aw_Mora%C5%84ski), aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. W polskiej wersji filmów o Harrym Potterze podkładał głos Filiusa Flitwicka. W Smerfach użyczył głosu Pracusiowi, a w polskiej wersji Flinstonów – Barneyowi. Grał też w wielu serialach, m.in. w Klanie i Szpitalu na perypetiach.

Korvaxowi głosu użyczył Jerzy Fornal (http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/115732), mniej znany aktor filmowy i teatralny.

Głos żeński odczytujący przykładowe formy gramatyczne należy do Barbary Pietrzak (<= http://pl.wikipedia.org/wiki/Barbara_Pietrzak), dziennikarki radiowej, od 2007 r. członkini Akademio de Esperanto i sekretarza generalnego Universala Esperanto-Asocio. W Polskim Radiu opracowuje audycje w języku esperanto.

Głos męski z kolei należy do Andrzeja Pettyna (=> http://esperanto.pl/page.php?tid=522), autora wielu podręczników do nauki esperanta oraz słownika esperancko-polskiego.

Granda. Pli granda. La plej granda.*	Duży. Większy. Największy.		Big. Bigger. The biggest.
*) Jak widać, w esperanto obowiązuje stopniowanie opisowe (analityczne): – stopień wyższy = stopień równy + przysłówek pli; – stopień najwyższy = stopień równy + przysłówek plej (całej frazie może towarzyszyć przedrostek określony la).		*) As we can see, the adjectives have analytic forms of degrees in Esperanto: – the comparative degree is comprised of the positive degree plus the adverb pli; – the superlative degree is comprised of the positive degree with the adverb plej added (the whole phrase may be preceded by the definite article la).
[Reĝo:] Helpu min, Korvaks!	Pomóż mi, Korvax!		Help me, Korvax!
[Korvaks:] Mi ne povas, Via Majesto.	Nie mogę, Wasza Wysokość.		I can’t, Your Highness.
[Reĝo:] Malsaĝulo**, vi!	Ty głupcze!		You fool!
**) Derywat od przymiotnika saĝa ‘mądry’ z przedrostkiem antonimowym mal- i przyrostkiem -ul- tworzącym nazwy posiadaczy cechy wskazywanej przez rdzeń. Tak więc malsaĝulo to ‘głupek, dureń’. Inne przykłady: riĉulo ‘bogacz’ od riĉa ‘bogaty’, junulo ‘młodzieniec’ od juna ‘młody’ (‘dziewczyna’ to po esperancku junulino z przyrostkiem -in- tworzącym nazwy kobiet).		**) It is a derivative from the adjective saĝa ‘wise’ with the antonym prefix mal- and the suffix -ul- added. The latter is part of the names of the holder of a feature indicated by the root. And so malsaĝulo means ‘a fool, a moron’. Other examples: riĉulo ‘a rich man’ derived from riĉa ‘rich’, junulo ‘a young man’ from juna ‘young’ (‘a girl’, on the other hand, may be translated into Esperanto as junulino with the suffix -in- added which comprises the names of women).
[Korvaks:] Ho, kion mi povas fari?	Co mogę zrobić?		What can I do?
[Korvaks:] Ho, mi povas forkuri… Ho, jes, per helikoptero!	Mogę uciec… O, tak, helikopterem.		I can run away… Oh, yes, by helicopter.
[Reĝo:] Helpu! Helpu! Korvaks! Korvaks!	Pomocy! Pomocy! Korvax! Korvax!		Help! Help! Korvax! Korvax!
[Korvaks:] Pardonu min, Via Majesto!	Przepraszam, Wasza Wysokość!		Excuse me, Your Highness!
[Reĝino:] Kio okazas? Kien vi kuras?	Co się dzieje? Gdzie biegniesz?		What’s happening? Where are you going?
[Korvaks:] Al la helikoptero.	Do helikoptera.		To the helicopter.
[Reĝo:] Helpu!	Pomocy!		Help!
[Reĝino:] Ho! La reĝo estas en la komputilo!	O! Król jest w komputerze!		The king is in the computer!
[Reĝino:] Korvaks! Haltu! Revenu! Korvaks!	Korvax! Stój! Wróc! Korvax!		Korvax! Stop! Come back! Korvax!
[Karlo:] Hej, haltu!	Hej, stój!		Hey, stop!
[Karlo:] Mazi, iru supren al la komputilejo. Helpu la reĝinon! Mi haltigos Korvaks!	Muzzy, idź na górę do pokoju komputerowego. Pomóż królowej! Ja zatrzymam Korvaxa!		Muzzy, go upstairs to the computer room. Help the queen! I will stop Korvax!
[Mazi:] Ho, pardonu min.	O, przepraszam.		Oh, excuse me.
[Silvja:] Pardonu min.	Przepraszam.		Excuse me.
[Karlo:] Haltu, haltu, haltu, haltu!	Stój, stój, stój, stój!		Stop, stop, stop, stop!
[Reĝino:] Ho! Kio estas tio?	O! Co to jest?		Oh! What’s that?
[Silvja:] Ne timu! Tio estas Mazi, nia amiko. Mazi, prezentu vin***!	Nie bój się. To jest Muzzy, nasz przyjaciel. Muzzy, przedstaw się.		Don’t be afraid. It’s Muzzy, our friend. Muzzy, introduce yourself.
***) Przykład czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym, który jest w istocie zaimkiem osobowym w bierniku.		***) An example of the reflexive verb with the reflexive pronoun which in fact is the personal pronoun in the accusative.
[Mazi:] Via Majesto!	Wasza Wysokość!		Your Highness!
[Reĝo:] Kio okazas? Kio estas tiu objekto?	Co się dzieje? Co to za przedmiot?		What’s happening. What’s that thing?
[Reĝino:] Ho, pardonu, tio ne estas objekto. Jen Mazi, nia amiko!	O, przepraszam, to nie jest przedmiot. To Muzzy, nasz przyjaciel!		Excuse me, it’s not a thing. It’s Muzzy, our friend.
[Reĝo:] Li ne helpos min. Kie estas Korvaks?	On mi nie pomoże. Gdzie jest Korvax?		He won’t help me. Where’s Korvax?
[Reĝino:] Ho, jes. Korvaks helpos. Korvaks estas saĝa.	O, tak. Korvax pomoże. Korvax jest mądry.		Oh, yes. Korvax will help. Korvax is wise.
[Reĝo:] Tute ne! Li estas malsaĝulo!	Wcale nie! On jest głupcem!		Not at all. He’s a fool!
[Mazi:] Mi helpos vin, Via Majesto!	Pomogę wam, Wasza Wysokość!		I will helpu you, Your Highness!
[Reĝo:] Vi? Vi ne povas!	Ty? Ty nie potrafisz!		You? You can’t!
[Mazi:] Mi povas! Bongusta!	Potrafię! Smaczne!		I can! Tasty!
[Silvja:] Kion vi faras, Mazi?	Co robisz, Muzzy?		What are you doing, Muzzy?
[Mazi:] Momenton!	Chwileczkę!		Just a minute!
[Reĝino:] Kion vi faras****, Mazi?	Co robisz, Muzzy?		What are you doing, Muzzy?
****) Jak widać, nie trzeba w esperancie zaznaczać ciągłości czynności osobnym czasem, chociaż można to zrobić. Forma ciągła niedokonana czasownika fari w czasie teraźniejszym wyglądałaby następująco: vi estas faranta.		****) As we can see, it is not necessary in Esperanto to emphasize the continuousness of the action by a separate tense, though it is possible. The continuous imperfective form of the verb fari in the present tense will be as follows: vi estas faranta.
[Mazi:] Pardonu min, mi estas malsata!	Przepraszam, jestem głodny!		I’m sorry, I’m hungry!
[Reĝino:] Malsata? Sed la reĝo estas interne! Kial vi manĝas tion?	Głodny? Ale król jest w środku. Czemu to jesz?		Hungry? But the king is inside. Why are you eating this?
[Mazi:] Ĉar mi ŝatas tion. Ho, mi komprenas. Ĝi eniras† tien. Ĝi eniras ĉi tien. Ho, ne!	Bo to lubię. O, rozumiem. To idzie† tam. To idzie tu. O, nie!		Because I like it. Oh, I see. This goes† there. This goes here. Ups, no!
†) Dosłownie: ‘wchodzi’. Eniri to derywat od iri ‘iść’ z przedrostkiem en-, który jest jednocześnie przyimkiem oznaczającym ‘w’.		†) Literally: ‘goes in’. Eniri is the derivative from iri ‘to go’ with the prefix en- added which at the same time is the preposition meaning ‘in’.
[Silvja:] Atentu, mi petas, Mazi!	Bądź ostrożny, proszę, Muzzy.		Be careful, please, Muzzy!
[Mazi:] Ĉio estas en ordo! Ĝi eniras tien… kaj ĝi eniras tien ĉi!	Wszystko jest w porzadku! To idzie tam… a to idzie tu!		Everything is in order. This goes there… and this goes here!
[Mazi:] Bone, Via Majesto. Mi estas preta.	Dobrze, Wasza Wysokość. Jestem gotowy.		Okey, Your Highness. I’m ready.
[Reĝo:] Ankaŭ mi! Terura varmo!	Ja też! Straszne [tu] gorąco!		Me too! It’s terribly hot [in here]!
[Reĝo:] Ho! Nun estas pli bone!	O! Teraz jest lepiej.		Oh! Now it’s better!
[Reĝino:] Dankon, Mazi. Vi estas saĝa!	Dziękuję, Muzzy. Jesteś mądry!		Thank you, Muzzy. You are wise!
[Silvja:] Kie estas Karlo?	Gdzie jest Karol?		Where is Charles?
[Reĝino:] Karlo? Karlo, la ĝardenisto? Ho, rigardu!	Karol? Karol ogrodnik? O, spójrzcie.		Charles? Charles the gardener? Oh, look!
[Silvja:] Karlo! Mia Karlo!	Karol! Mój Karol!		Charles! My Charles!
[Reĝo:] Antaŭen††!	Przed [pałac]!		[Go] in front of the [palace]!
††) Znowu przysłówek w bierniku oznaczający kierunek ruchu. Antaŭ to przyimek znaczący ‘przed’.		††) Again, there is an adverb in the accusative meaning the direction of the movement. Antaŭ is actually the preposition meaning ‘in front of, before’.
[Silvja:] Mi amas vin! Mi amas vin!	Kocham cię! Kocham cię!		I love you! I love you!
[Mazi:] Kuraĝon! Kuraĝon!	Odwagi! Odwagi!		Be brave! Take heart!
[Reĝo:] Brave! Brave! Brave!	Odważnie! Dzielnie! Śmiało!		Bravely! Boldly! Courageously!
[Ĉiuj:] Hura! Bone! Brave!	Hurra! Dobrze! Odważnie!		Hurray! Good! Bravely!
[Reĝo:] Nu, bone! Ni kaptis lin!	No, dobrze. Złapaliśmy go.		Okey! We’ve got him!
[Reĝo:] Korvaks, Korvaks! Vekiĝu†††!	Korvax, Korvax! Obudź się!		Korvax, Korvax! Wake up!
†††) Derywat od veki ‘budzić’ z przyrostkiem -iĝ- oznaczającym wywołanie stanu u samego siebie.		†††) The derivative from veki ‘to wake’ with the suffix -iĝ- added which means creating the condition of the speaker.
[Korvaks:] Kial? Kio okazas? Kiu estas vi? Kie mi estas? Kial mi estas ĉi tie? Kiu mi estas?	Czemu? Co się dzieje? Kim jesteś? Gdzie ja jestem? Czemu tu jestem? Kim ja jestem?		Why? What’s happening? Who are you? Where am I? Why am I here? Who am I?
[Silvja:] Vi estas Korvaks. Vi estas malsaĝa!	Jesteś Korvax. Jesteś głupi!		You are Korvax. You are stupid!
[Korvaks:] Jes, mi estas malsaĝa… Ne, ne! Mi estas saĝa.	Tak, jestem głupi… Nie, nie! Jestem mądry.		Yes, I’m stupid… No, no, I’m wise.
[Reĝo:] Vi ne estas saĝa, Korvaks.	Nie jesteś mądry, Korvax.		You are not wise, Korvax.
[Karlo:] Arestu lin!	Aresztować go!		Arrest him!
[Reĝo:] Jes, forportu lin!	Tak, zabrać go!		Yes, take him away!
[Mazi:] Staru ĉi tie. Hmm. Mi montros ion.	Stań tutaj. Hmm. Pokażę coś.		Stand here. Hmm. I will show something.
[Karlo:] Ili reiras! Rigardu! Ili malaperas!	Wracają. Patrzcie! Znikają.		They're coming back. Look! They're disappearing!
[Silvja:] Kopioj tiuj.	Te kopie.		This copies
[Karlo:] Estis eble mil.	Możliwe, że było ich tysiąc.		There were a thousand of them, probably.
[Silvja:] Nun reiras ĉiuj.	Teraz wszystkie wracają.		Now, all of them are coming back
[Karlo:] Al la komputil’.	Do komputera.		To the computer.
[Reĝo:] Ĝojas Gondolanda reĝo…	Raduje się  król Gondolandii…		The king of Gondoland is rejoicing
[Reĝino:] …kaj reĝin’. Vivu Mazi Granda!	…i królowa. Niech żyje Duży Muzzy.		with queen. Long live Big Muzzy.
[Ambaŭ:] Ni admiras vin!	Podziwiamy cię.		We admire you.
[Silvja:] Jen kopioj miaj.	To moje kopie		These are copies of me
[Karlo:] Iras al maŝin’.	Idą do maszyny		Going to the machine
[Silvja:] Unu post alia†.	Jedna za drugą.		One by one.
††††) Dosłownie: ‘jedna za następną’.		††††) Literally: ‘one after another’.
[Ambaŭ:] Sep, ses, kvin!	Siedem, sześć, pięć.		Seven, six, five.
[Karlo:] Ili multaj estis.	Było ich wiele.		There were lots of them.
[Silvja:] Jen la lastaj tri!	To trzy ostatnie.		Here are the last three.
[Karlo:] Fine unusola restis. Kiu?	W końcu została sama jedna. Kto?		And at last there’s only one. Who?
[Ĉiuj:] Klare!	To jasne!		It’s obvious!
[Silvja:] Mi!	Ja!		Me!
[Ĉiuj:] Hura! Hura! Hura!	Hurra! Hurra! Hurra!		Hurray! Hurray! Hurray!
[Silvja, Karlo:] Nia historio	Nasza historia		Our story
[Silvja, Karlo:] al feliĉa fin’	do szczęśliwego końca		is nearing
[Silvja, Karlo:] venas nun pro tio‡,	dobiega teraz dlatego, że		to a happy ending
‡) Dosłownie: ‘dobiega teraz bo to, że’		‡) Literally: ‘is nearing now since that I love you’.
[Silvja, Karlo:] ke mi amas vin!	kocham cię.		‘Cause I love you.
[Petro:] Kiu estas tiu knabino‡‡?	Kim jest ta dziewczyna?		Who is that girl?
‡‡) Knabo to ‘chłopak, chłopiec’. Wyraz ‘dziewczyna’ tworzy się przez dodanie przyrostka -in-.		‡‡) Knabo means ‘a boy’. The word ‘girl’ may be formed by adding the suffix -in-.
[Petro:] Kio ŝi estas?	Kim ona jest?		Who is she?
[Petro:] Kie ŝi vivas‡‡‡?	Gdzie ona mieszka?		Where does she dwell?
‡‡‡) Dosłownie: ‘gdzie ona żyje?’.		‡‡‡) Literally: ‘where does she live?’
[Petro:] Kiam ni revidos ŝin?	Kiedy ją zobaczymy?		When do we see her?
[Petro:] Kial mi estas ĉi tie?	Dlaczego tu jestem?		Why am I here?
[Silvja, Karlo:] Ĝis la vivofin’‡‡‡‡	Do końca życia		Till the end of [our] life
‡‡‡‡) Vivofino to złożenie zbudowane z vivo ‘życie’ i fino ‘koniec’.		‡‡‡‡) Vivofino is a compound comprising vivo ‘life’ and fino ‘an end’.
[Silvja, Karlo:] mi amos vin!	Będę cię kochać!		I will love you!
[Mazi:] Tio iras tien, ĉi tio – ĉi tien.	To idzie tam, [a] to – tutaj.		This goes there, [and] that [goes] here.
[Korvaks:] Kompatinda* mi!	O, ja biedny!		O, poor me!
*) Kolejny derywat od kompato ‘współczucie, litość’ z przyrostkiem -ind-, który oznacza ‘godny czegoś, wart czegoś’.		*) Again, a derivative from kompato ‘compassion, pity’ with the suffix -ind- added which means ‘worth of something’.
[Mazi:] Tiun.	Tamtego.		That one.
[Korvaks:] Tiun ĉi?	Tego?		This one?
[Mazi:] Ne, la grandan.	Nie, tego dużego.		No, the big one.
[Korvaks:] Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve!	Och! Och! Och! Och!		Oh! Oh! Oh!
[Mazi:] Nun prenu tiun.	Teraz zabierz tamtego.		Now bring that one.
[Korvaks:] Tiun ĉi?	Tego?		This one?
[Mazi:] Kaj tiun alian!	I tamtego drugiego!		And the other one!
[Kovaks:] Terura laboro!	Straszna praca!		Horrible work!
[Mazi:] Mi tagmanĝas nun!	Teraz zjem obiad!		Now I will have [my] lunch!
[Korvaks:] Ankaŭ mi malsatas.	Ja też głodny.		[I’m] hungry, too.
[Mazi:] Enpaku ĉiujn ĉi!	Zapakuj te wszystkie!		Pack in all of them!
[Korvaks:] Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve!	Och! Och! Och! Och!		Oh! Oh! Oh! Oh!
[Mazi:] Ĉio pasis bone, do mi iras for!	Wszystko poszło dobrze, więc wyruszam!		Everything went well so I’m setting off.
[Reĝo:] Dankon, Granda Mazi! Ploras mia kor’!	Dzięki, Duży Muzzy! Płacze moje serce.		Thank you, Big Muzzy. My heart is aching**.
		**) Literally: ‘my heart is crying.’
[Ĉiuj:] Ĝis revido! Ĝis!	Do widzenia! Cześć!		Goodbye! See you!
[Ĉiuj:] Adiaŭ, kara Mazi!	Żegnaj, drogi Muzzy!		Goodbye, dear Muzzy!
[Ĉiuj:] Nun adiaŭas vin – Reĝo, Reĝino, Silvja, Karlo!	Teraz żegnajcie wy – Król, Królowa, Sylwia, Karol!		Now, goodbye to you – King, Queen, Sylvia, Charles!
[Ĉiuj:] Korvaks, Petro!	Korvax, Piotr!		Korvax, Peter!
[Ĉiuj:] Adiaŭ!            [x8]	Żegnajcie.		Goodbye!
Esperantigo***…	Przekład na esperanto…		Translation into Esperanto...
***) Dosłownie: ‘zesperantyzowanie’.		***) Literally: ‘esperantization’.
Kunlaboro****…	Współpraca…		Cooperation...
****) Kun to przyimek ‘z, razem z’.		****) Kun is the preposition meaning ‘with’.
Tekstoj de la kantoj…	Teksty piosenek…		Lyrics...
Fonetika konsulto…	Konsultacja fonetyczna…		Phonetic consultant…
Plenumantoj†…	Realizatorzy…		Production…
†) To dokładnie imiesłów czynny czasu teraźniejszego od czasownika plenumi, który z kolei pochodzi od przymiotnika plena ‘pełny’. Plenumi posiada w sobie tzw. przyrostek uniwersalny -um-, który nie ma ściśle określonego znaczenia. Tworzy derywaty w jakiś sposób związane z rdzeniem, np. kolumo ‘kołnierz’ od kolo ‘szyja’, komunumo ‘gmina, wspólnota’ od komuna ‘wspólny’. Plenumi znaczy ‘zrealizować, spełnić, wypełnić, wykonać’.		†) Actually, it is the present active participle of the verb plenumi which is derived from the adjective plena ‘full’. Plenumi comprises the so called universal suffix -um- that has no specific meaning. It is used to derive words connected in a way with the root, e.g. kolumo ‘a collar’ from kolo ‘a neck’, komunumo ‘community’ from komuna ‘common, shared’. Plenumi means ‘to fulfil, to realize, to carry out, to execute’.
Reĝisorado††…	Reżyseria		Director...
††) Dosłownie: ‘reżyserowanie’. ‘Reżyser’ to reĝisoro. W reĝisorado mamy przyrostek -ad- oznaczający długotrwałość lub powtarzalność czynności.		††) Literally: ‘directing’. Reĝisero means ‘a director’. In the word reĝisorado, there is the prefix -ad- indicating the durability or repeating of the action.
Dublado†††…	Dubbing…		Dubbing…
†††) Dublado pochodzi od dubli ‘dubbingować, podkładać głos’, znowu z przyrostkiem -ad-.		†††) Dublado is derived from dubli ‘to dub’, again with the -ad- prefix.
Muntado††††…	Montaż…		Editor…
††††) Analogicznie do dublado i reĝisorado derywat od munti ‘łączyć, montować’.		††††) Similarly to dublado and reĝisorado, it is the derivative from munti ‘to assemble, to set, to mount’.