127. Ben Jonson, Mike Oldfield – Ode to Cynthia (z Cynthia’s Revels)

Benjamin Jonson był angielskim dramaturgiem, poetą i aktorem epoki renesansu, najbardziej znanym ze swoich sztuk satyrycznych oraz wierszy. Poniższy fragment pochodzi właśnie z satyrycznej sztuki pt. Cynthia’s Revels (http://hollowaypages.com/jonson1692cynthia.htm) – Hulanki Cyntii.

Sztuka jest historią utrzymaną w realiach mitologicznych. Tytułowa Cyntia to inaczej Diana, czyli grecka Artemida. Reprezentuje ona królową Elżbietę I: w jej czasach tytułowano ją Cyntią, uważano, że przyćmiewa wszystkich swoim blaskiem, miała reputację dziewicy, generalnie: traktowano ją właśnie jak boginię. Centralne miejsce sztuki stanowią zawody w „dworne komplementy”.  

Jonson swoim dziełem próbował wkraść się w łaski królowej, umieszczając w sztuce wiele pochlebstw skierowanych do Cyntii, czyli Diany, czyli Elżbiety. Jednocześnie w sztuce obnażał dwulicowość członków dworu królewskiego, czym utrudniał sobie to zadanie.

Oda (lub hymn) do Cyntii pojawia się w scenie VI aktu V i śpiewa ją Hesperus (grecki bóg gwiazdy wieczornej, czyli Wenus, syn Eos, bogini jutrzenki). Wersja śpiewana przez Sally Oldfield (siostrę Mike’a) jest odrobinę zmieniona w porównaniu do oryginału. Zmiany miały ułatwić zaśpiewanie tego tekstu.

Czemu akurat ten utwór i ten fragment został wybrany przez Oldfielda – trudno powiedzieć. Pojawia się w finale czwartej części Incantations (‘Zaklęć’), zawiera prośbę do bogini o to, by odpoczęła, zaprzestała na chwilę łowów. Sztuka o tematyce mitologicznej pełna jest cudów i magii. Dodatkowym powodem wykorzystania akurat tego tekstu jest być może fakt, iż sztuka jest przepełniona muzyką.

Oda… jest także błaganiem boga gwiazdy wieczornej zanoszonym do Diany (Artemidy, Cyntii, Elżbiety I),by zamieniła noc w dzień i pobłogosławiła wszystkich światłem, dzięki któremu można będzie dalej oglądać cudowne oblicze bogini. Wcześniej pojawia się prośba do ziemi, by swoim cieniem nie zasłoniła światła Artemidy, czyli Księżyca.

Ostatnia zwrotka ody jest aluzją do historii Diany i Akteona: zmęczona łowami Artemida odłożyła swój łuk i kołczan (jej boskie atrybuty), by się wykąpać. Polujący niedaleko Akteon zobaczył ją nagą. Diana znana ze swojej zapalczywości i mściwości chciała złapać za łuk i strzały, lecz nie mogła, ponieważ odłożyła je na brzegu. Więc zamieniła Akteona w… rogacza. Hesperus prosi jednak Dianę, by pozwoliła jeleniowi jeszcze trochę pożyć, a w tak zwanym międzyczasie „zamieniła noc w dzień”.

Na uwagę zasługuje fakt, że trwający ponad godzinę (to najdłuższe dzieło Mike’a), czteroczęściowy utwór Incantations został skomponowany wyłącznie przez Oldfielda, gdy ten miał jedynie 25 lat. Album ten wyróżnia się na tle innych powstałych w latach 70., chociaż właśnie w tym czasie Oldfield tworzył wielkie kompozycje, takie jak Hergest Ridge czy Ommadawn. Wyjątkowe jest też wykorzystanie dwóch dzieł literackich w całym cyklu: tu mamy Hulanki Cyntii, w drugiej części Zaklęć pojawia się fragment Pieśni Hiawathy Longfellowa. Odnośnie  jeszcze do aluzji mitologicznych: odwołania do mitologii pojawiają się również w pierwszej i drugiej części Incantations: w części pierwszej około 9. minuty i w drugiej około 7. minuty chór wyśpiewuje imiona: Diana, Luna, Lucina – imiona greckich bogiń (Lucina to inaczej Junona).

Ben Jonson – Ode to Cynthia	Oda do Cyntii
Mike Oldfield – Incantations part four	(Zaklęcia, część czwarta)
Queen and huntress chaste and fair	Królowo i łowczyni czysta i prawa!
Now the sun is laid to sleep	Teraz słońce zapadło w sen
Seated in a silver chair	Na swym srebrnym tronie
State in wanted manner keep	Spoczywa, jak to ma w zwyczaju
Earth let not an envious shade	Niech ziemia nie pozwoli zazdrosnym swym cieniom
Dare itself to interpose	By się ważyły zasłonić twe światło
Cynthia’s shining orb was made	Ów błyszczący klejnot Cyntii
Heav’n to cheer when day did close	Niebu na chwałę, gdy zapada zmierzch
Lay thy bow of pearl apart	Odłóż, bogini, swój łuk z pereł
And the crystal-shining quiver	I kryształowolśniący kołczan
Give unto the flying hart	Pozwól prędkiemu jeleniowi
Space to breath how short soever	Na powietrza wdech choćby krótki
Hesperus entreats thy light	Hesperus zanosi błaganie o twe światło
Goddess excellently bright	Bogini cudownie promienna
Bless us then with wished sight	Pobłogosław nas upragnionym spojrzeniem
Thou who makes a day of night	Ty, która noc zamieniasz w dzień

Pierwotna wersja Jonsona:

Queen and huntress, chaste and fair,	Królowo i łowczyni, czysta i prawa
Now the sun is laid to sleep,	Oto właśnie słońce kładzie się spać
Seated in thy silver chair,	Nasiadłszy na swym srebrnym krześle
State in wonted manner keep:	Jest to stan ze wszech miar pożądany
Hesperus entreats thy light,	Hesperus zanosi błaganie o twe światło
Goddess, excellently bright.	Bogini cudownie promienna
Earth, let not an envious shade	Niech ziemia nie pozwoli zazdrosnym swym cieniom
Dare itself to interpose;	By się ważyły zasłonić twe światło
Cynthia’s shining orb was made	Ów błyszczący klejnot Cyntii
Heaven to clear when day did close:	Niebu na chwałę, gdy zapada zmierzch
Bless us then with wishèd sight,	Pobłogosław nas upragnionym spojrzeniem
Goddess, excellently bright.	Bogini cudownie promienna
Lay thy bow of pearl apart,	Odłóż, bogini, swój łuk z pereł
And thy crystal-shining quiver;	I kryształowolśniący kołczan
Give unto the flying hart	Pozwól prędkiemu jeleniowi
Space to breathe, how short soever;	Na powietrza wdech choćby krótki
Thou that mak’st a day of night,	Ty, która z nocy czynisz dzień
Goddess, excellently bright.	Bogini cudowne promienna